Ελληνισμός

Τι είναι Ελληνισμός;

Το 1890 ο γάλλος περιηγητής Victor Berard, επισκέφθηκε την τότε τουρκοκρατούμενη Μακεδονία, μελέτησε τους λαούς των Βαλκανίων και τις εθνικές τους διεκδικήσεις. Μιλώντας για τον ελληνισμό συνέγραψε, μεταξύ άλλων, το κείμενο που ακολουθεί, το οποίο διατηρεί και σήμερα ακέραια την επικαιρότητά του. Υπενθυμίζοντάς μας με τρόπο μοναδικό την πραγματική φύση και τις δυνατότητες του ελληνισμού.

Ο ελληνισμός δεν είναι υλική κατασκευή, ούτε προϊόν της φύσης. Τα άλλα έθνη δημιουργήθηκαν σχεδόν παρά τη θέλησή τους από την τύχη, το κλίμα, την εξωτερική δύναμη ανθρώπων και πραγμάτων. Ο ελληνισμός πλάθεται μόνος του, είναι έργο του πνεύματος, είναι το λιγότερο υλικό από όλα τα ανθρώπινα έργα.»

Ο ελληνισμός δεν είναι το σύνολο των φουστανελοφόρων, ούτε των ίσιομύτηδων, ούτε των ελληνόφωνων, ούτε των ορθοδόξων. Κοντολογίς, ένας Έλληνας δε φέρει κανένα εμφανές σημείο της εθνικότητάς του και το μοναδικό κριτήριο που μπόρεσα να ανακαλύψω, είναι η απάντηση "είμαι Έλληνας", που στις πρώτες ερωτήσεις σου, ένας Έλληνας δε θα παραλείψει να σου δώσει. Ο Βούλγαρος ή ο Σέρβος θεμελιώνουν τα έθνη τους πάνω σε φυλετικές ή θρησκευτικές θεωρίες, το θεμέλιο του Έλληνα είναι η ελεύθερη προσχώρησή του. Απαιτεί μία τελείως σύγχρονη σπουδή το αναπτυσσόμενο τούτο έθνος, που μεγαλώνει όχι με τους παλιούς εκείνους τρόπους, με τη βία του πολέμου και την κλαγγή του ξίφους των σωτήρων ή με τη μηχανική συμβολή του τυχαίου, της γειτονίας ή των περιστάσεων, αλλά ακολουθώντας κατά κάποιο τρόπο την τελευταία φιλοσοφική διατύπωση, με την κατάκτηση των πνευμάτων και την ελεύθερη συναίνεση των ατόμων. Στον ελληνισμό αξίζει το όνομα της Μεγάλης Ιδέας κατά το ότι δεν είναι παρά η συνισταμένη των ατομικών ιδεών και επειδή, για να είσαι Έλληνας, αρκεί, πάνω από όλες τις υλικές διαφορές, να πιστεύεις στην Ιδέα, να ελπίζεις στην Ιδέα, να ζεις με την Ιδέα. Το ανθρώπινο τούτο έργο έχει την ωραιότητα ενός έργου τέχνης αλλά και όλη του την αδυναμία. Καθώς εδράζεται αποκλειστικά και μόνο πάνω στη θέληση των ανθρώπων, όλες οι διακυμάνσεις, όλα τα καπρίτσια των ανθρώπων, το παραμορφώνουν. Οι ηθικές ήττες πλήττουν τον ελληνισμό εντονότερα από τις υλικές. Κι όταν πλακώνει η συμφορά, οι σοβαρότερες συνέπειές της είναι οι διχόνοιες, οι έριδες και οι λιποταξίες, που φέρνει η αποθάρρυνση.»

Γράφει ο Ισοκράτης, στο έργο του «Πανηγυρικός», το 380 π.Χ.:

 «Τοσοῦτον δ’ ἀπολέλοιπεν ἡ πόλις ἡμῶν περὶ τὸ φρονεῖν καὶ λέγειν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὥσθ’ οἱ ταύτης μαθηταὶ τῶν ἄλλων διδάσκαλοι γεγόνασι, καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας ἢ τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας»

Δηλαδή :«Είναι δε τόσο μεγάλη η απόσταση που χωρίζει την πολιτεία μας από τούς άλλους ανθρώπους ως προς την πνευματική ανάπτυξη και την τέχνη τού λόγου, ώστε οι μαθητές της έχουν γίνει διδάσκαλοι των άλλων και έτσι κατόρθωσε το όνομα των Ελλήνων να είναι σύμβολο όχι πλέον τής καταγωγής αλλά τής πνευματικής ανυψώσεως, και να ονομάζονται Έλληνες εκείνοι που παίρνουν τη δική μας μόρφωση και όχι αυτοί που έχουν την ίδια καταγωγή».

Αν θέλαμε, μπορούσαμε να πούμε ότι Ελληνισμός είναι η πνευματική ανύψωση του ανθρώπου, είναι κάτι παραπάνω λοιπόν από γεωπολιτικό, φυλετικό προσδιορισμό!

«Οι άνθρωποι δε γεννιούνται. Γίνονται»

Έρασμος, 1469-1536, Ολλανδός ουμανιστής